ประวัติตี่จู่เอี๊ยะ

ตี่จู่เอี๊ยะมีชื่อเรียกกันอีกว่า ตี่จู่เอี๊ยะกง,โท่วตี่เอี๊ยะ,โท่วตี่กง,ฮกเต็กซื้อ,โฮ่วโท่ว,หรือ,ฮกเต็ก-เจี้ยซิ้ง  ตำนานเล่าขานกันว่า มีประวัติความเป็นมาจากมนุษย์ ในสมัยราชวงศ์จิว ( ก่อน พ.ศ 288- 578 ) มีชายคนนึงชื่อ "เตียเม่งเต็ก" ซึ่งเป็นคนรับใช้ของคหบดีคนหนึ่ง 

ท่านคหบดีได้เดินทางไปทำธุระแดนไกลได้สั่งเตียเม่งเต็กช่วยนำพาบุตรีไปพบท่านในระหว่างเดินทางเกือบพายุหิมะตกหนักเตียเม่งเต็กเห็นบุตรีของท่านสรีระยังเด็กร่างกายไม่สามารถต่อต้านกับอากาศอันหนาวเย็นจึงได้ถอดเสื้อผ้าของตนออกมาคุมสวมใส่ให้บุตรีของท่านคหบดี เตี่ยเม่งเต็กทนความหนาวไม่ได้ในที่สุดก็หนาวตาย 

ขณะที่จะสิ้นใจนั้นปรากฏว่าท้องฟ้ามีหนังสือฉายออกมา8ตัว"น่ำเที่ยงมึ้งไต่เซียงฮกเต็กซิ้ง" แปลว่า"ฮกเต็กซึ้ง"เทพผู้ยิ่งใหญ่แห่งประตูสวรรค์ด้านทิศใต้ เมื่อท่านข้าบดีกลับมา ได้เห็นความซื่อสัตย์และความเสียสละของเตียเม่งเต็กจึงได้สั่งให้สร้างศาลเจ้าให้เตียเม่งเต็กเป็นการตอบแทนพระคุณ 

ต่อมาในรัชสมัยของพระเจ้า จิวบู่อ้วง ทรงแต่งตั้งให้เป็น"เทพโฮ่วโท่ว" และเรียกกันภายหลังว่า"โท่วตี่กง" ตี่จู้เอี๊ยะ หรือ โท่วตี่กง จัดเป็นเทพเจ้าที่มีตำแหน่งต่ำ เป็นเพียงเทพเจ้าที่อยู่ใกล้ชิดมนุษย์มากที่สุด 

ต่อมามนุษย์ให้ความนับถือเปรียบเสมือนญาติผู้ใหญ่ โดยมักวาดหรือทำเป็นรูปลักษณ์ของชายที่มีอายุ มีหนวดเครา ผมขาวเป็นสีเงินยวง หน้าตาอิ่มเอิบ ท่าทางใจดี ตี่จู่เอี๊ยะ

ที่มีพื้นที่รับผิดชอบใหญ่หน่อย บางครั้งก็เรียกแป๊ะกง ซึ่งส่วนใหญ่มักเป็นเจ้าที่ตามหมู่บ้าน

เมื่อสมัยพระเจ้า จูง่วงเจียงฮ่องเต้ ( พ.ศ 1911- 1941 ) ขึ้นครองราชย์ทรงถอดยศถอดศักดิ์ของโท่วตี่ซิ้ง ดังนั้นโท่วตี่ซิ้งจึงเรียกชื่อตามสถานที่นั้นๆ ตามอย่างชื่อตำแหน่งขุนนางปกครองสถานที่ต่างๆ 

กล่าวกันว่ามีอยู่ครั้งหนึ่ง พระเจ้าเม่งไท้โจ้วทรงเสด็จประพาส ทรงพบขุนนางปกครองท้องถิ่นคนหนึ่ง นัดกันไปเสวยเหล้าที่โรงเตี๊ยมแห่งหนึ่ง เผอิญโรงเตี้ยมวันนั้น คนแน่นมากทรงทอดพระเนตรเห็นมีโต๊ะๆหนึ่งวางที่บูชาของโท่วตี่ซิ้ง พระองค์ทรงหยิบป้ายบูชาของโท่วตี่ซิ้ง วางลงพื้น และนำโต๊ะนั้นไปประทับเสวยเหล้า  หลังจากนั้นพระเจ้าเม่งไท้โจ้ว ทรงเสด็จกลับไปแล้วเจ้าของโรงเตี้ยมได้นำป้ายบูชาของโท่วตี่ซิ้งนำมาไว้บนโต๊ะเช่นเดิม เทพโท่วตี่ซิ้งได้มาเข้าฝันกล่าวกับขุนนางปกครองท้องถิ่นว่า "เจ้าเหนือหัวทรงมีรับสั่งไม่ให้ข้านั่งบนที่สูง"  ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ผู้คนจงนิยมตั้ง ตี่จู่เอี๊ยะ อยู่ติดกับพื้น

การไหว้ตี่จู่เอี๊ยะ ใช้อะไรบ้าง?

1.ธูป 5 ดอก หมายถึง 5 ธาตุ ( ดิน,ทอง,น้ำ,ไม้,ไฟ )

2.เทียน 1 คู่

3.น้ำชา 5 ถ้วย

4.เหล้า

5.ดอกไม้ หรือ พวงมาลัย

6.ผลไม้ 5 อย่าง หรือ ส้ม 5 ผล

7.ขนมัยอับ ( ขนม5 อย่าง ) คือ ถั่วตัด,งาตัด,ถั่วเคลือบน้ำตาล,ฟักเชื่อม,ข้าวพอง

คำสักการะตี่จู่เอี๊ยะ

วันนี้เป็นวันที่... เดือน... พ.ศ. ... เวลาดีมีมงคล ข้าแต่องค์ตี่จูเอี๊ย เจ้าที่เจ้าทาง ผู้มีเมตตา ณ สถานที่นี้ ข้าพเจ้าขอถวายผลไม้ 5 อย่าง ขนมจับกิมทึง (จันอับ) พร้อมน้ำชารสหอม น้ำดื่มสะอาด และสุรารสเลิศ (อย่างใดอย่างหนึ่งที่คุณถวายในแต่ละโอกาส) ขอเจ้าที่ จงมารับของ ทั้งหลายเหล่านี้ เพื่อประโยชน์ เพื่อความสุขแก่ ข้าพเจ้าและครอบครัว

สักการะบูชาเป็นภาษาจีนหรือภาษาไทยก็ได้ขอพรเป็นภาษาอะไร ตี่จู๋เอี๊ย ก็เข้าใจทุกภาษา ทุกสิ่งทุกอย่างอยู่ที่ใจ เวลาปักธูป ค่อยๆปักลงทีละดอก พร้อมกับ กล่าวเป็นภาษาไทยหรือภาษาจีนก็ได้

1. ปักธูปดอกที่หนึ่ง "เจ็กเตี่ยวเฮีย ป้อห่อแกมี้ง ฉุกยิบ เผ่งอัง" ขอให้ทุกคนในครอบครัวอยู่เย็นเป็นสุข เดินทางปลอดภัย

2. ปักธูปดอกที่สอง "หยี่เตี่ยวเฮีย ป๊อห่อแกมื้ง ไฉ่ง่วง กวงจิ่ง" ขอให้ทุกคนในครอบครัวมีโชคลาภ เงินทองไหลมาเทมา

3. ปักธูปดอกที่สาม "ซาเตี๋ยวเฮีย ป้อห่อแกมึ้ง ไม๊อู๋ เขาจิ" ขอให้ทุกคนในครอบครัวไม่มีเรื่องทะเลาะวิวาท

4. ปักธูปดอกที่สี่ "สี่เตี๋ยวเฮีย ป่อห่อแกมึ้ง สี่หึ่ง กุ้ยนั่ง เซียวหู" ขอให้ทุกคนในครอบครัวมีผู้อุปถัมภ์ทั้ง 4 ทิศ

5. ปักธูปดอกที่ห้า "โหงวเตี่ยวเฮีย ป้อห่อแกมี้ง หนั่งนั้ง ฮะเสีย" ขอให้ทุกคนในครอบครัวคิดสิ่งใดสมความปรารถนาทุกประการเมื่อเจ้าที่ได้รับของอันเป็นมงคลเหล่านี้ทาง สัมผัสและสูดปราณมงคลแล้ว ข้าพเจ้าขอเสพของ อันเป็นมงคลเหล่านี้ เพื่อความสำเร็จทั้งปวงด้วยเทอญ สาธุ...สาธุ...สาธุ...

กรณีที่ตั้งตี่จู๋เอี๊ยใหม่

ควรจะไหว้ฟ้าดิน (ที่ตี่แปะบ้อ)แล้วจึงมาไหว้ ตี่จู๋เอี๊ย สำหรับการไหว้ฟ้าดินควรจัดโต๊ะไว้หน้าบ้าน หันหน้าไปทางทิศที่เป็นมงคลของวันนั้น (ดูจากปฏิทินฤกษ์งามยามมงคลที่แถมมากับ

ของไหว้ฟ้าดิน (ที่ตี่แปะบ้อ)

1.กระถางธูปใส่ข้าวสารไว้ปักธูป

2.เทียนแดง 1 คู่

3.ธูป 5 ดอก

4.แจกันดอกไม้ 1 คู่ พร้อมดอกไม้สด

5.น้ำชา 5 ถ้วย

6.ผลไม้ 5 อย่าง หรือส้ม 5 ผล

7.ขนมพู (ฮวกก้วย) 1 อัน

8.ขนมอี้ (อั่งอี้) 5 ถ้วย

ผู้ทำพิธีเชิญตี่จู๋เอี๊ย คือ เจ้าของบ้านหรือผู้อาวุโสของบ้านหรือผู้ที่ได้รับการแต่งตั้งจากเจ้าของบ้านให้เป็นผู้ทำการแทนโดยกล่าวง่ายๆ ว่า ข้าพเจ้าขอมอบให้...เป็นผู้ทำการอัญเชิญองค์ตี่จู๋เอี๊ยเพื่อมาสถิตย์อยู่ในบ้านนี้แทนข้าพเจ้า สำหรับผู้ทำการเชิญตี่จู๋เอี๊ยจะต้องอาบน้ำ ชำระร่างกายให้สะอาดสะอ้าน และแต่งตัวเรียบร้อย